Коми кыы вылын гижэдъяслӧн историяыс нюжалӧ зэй важсянь, сыа мунэ Стефан Харп (бэрвылас) Стефан Пермский нимкэд

Стефанлысь олан туйсэ гижысь Епифаний Премудрый аслас книгаын висьталӧ, мый Стефан лӧсьӧдіс коми азбукасэ 1372-1375 воясэ, а сэсся сы подуу вылын вуджэдіс важ коми, мэд ногэн кэ, древнепермскэй, кыв вылын вичкоын служитэм вылэ лэсьӧдім книгаяс. Азбукаас вэлі 24 шыпас, кодъяс асланыс пас серті лэсялісныс важ славянскей да важ греческей шыпасъяслы.

Вэліныс ли комияслӧн кутшемкэ гижэдъяс Стефанӧдз?

Кудз и мукед кыла войтырлӧн, комияслӧн шыпаса гижэдъясэдз вермисныс лоны мукед пэлэс, сідз шусяна пиктографическэй да идеографическэй гижэдъяс. Профессор В.И.Лыткин петкедлӧ кымынке доказательство вылӧ, кодъяс висьталӧныс сы помлась: 1) Коми гижны кыылӧн эніідз выйым кык вежэртас: гижны да гижтыны (чертить). Вермас лоны, мый важэн тайӧ кылыс кутіс пиктограммалысь вежэртас (пиктограмма – сыа пас, код ортсӧгэн петкедлісныс кутшӧмке понятие, кудз шуам, эні на петкедліныс китайскей кылын иероглифьяс ортсӧген). Татшэм жэ вежэртас вермис лоны и сер кылэн, коді мукед родня кыыясын, шуам мокша – мордовскейын, кутэ гижэд кыылысь вежэртас. 2) Комияслэн вэліныс уна пэлӧс пасъяс, код ортсӧгэн ныа пасйылісныс бытчемасӧ: лыдпасъяс, ассьыныс лесныссӧ, керкаса скэтсӧ да с.в. Пырпыр неважэн на комияслӧн вэліныс кэртысь карӧм пас-календарьяс, кэн вэлі пасйӧма волысь порасӧ, праздникъяс, кутшэм звер вылӧ кор колӧ кыйсьыны да сидз воде. Татшэм пасъяссӧ позьӧ лыдзыны аслыспэлӧс гижэдьясӧн. ны костын ыджыд местэ босьтлісныс лыд петкедлысь пасъяс, сы помла ӧніӧдз коми кывйын лыддьыны кыылӧн кык вежэртас: книга лыддьыны да деньга лыддьыны. 3) Пиктограммаясӧн жэ вермасныс лоны Чердынь кар дорысь адзӧм скалаэ пасйэм серпасъяс: руч, кӧр, лола, пон, мортлэн лысемыс, кодъясӧс вермисныс кольны важ кыйсьысьяс, медум юортны мукед кыйсьысьяслы, кутшэм зверьяс сэн выйымесь. 4. Арабьяслэн гижысь Ибн-Фадлан волӧма Волга Выыса Булгария 922-ӧд воын. Булгарияса царь висьталэма сылы кутшемке великан йылысь, код локтэма ны дорӧ ылыс войвыысянь. Ибн-Фадлан гижема тайэ войвыыса йэзлы, и найэ водчавидзэмась сылы.Сідзкэ тайэ вовыыса йэзыс, а найэ вермисныс лоны комиясэн, кутшемкэ гижэд ортсӧгэн вермылэмась нин кутны йитэдьяс ас суседьяскуед. 5. Важ гижед йылысь висьталэ сізжэ небӧг кыы, кодлэн вежэртасыс вэлӧма книга. Тайӧ кыысэ корке 6-7 немьясын на комияс босьтлэмась кутшӧмкэ иранскей кывья йэзлысь. Вермас лоны, мый тайэ кыысӧ комияс босьтйсныс этшэтш кутшэмке книгаяскӧд, сидзке найэ вермисныс нин лыдзысьны, гашке и шыпасьяс ортсӧген гижэм книгаясысь.