Айму дорйыгас Ыджыд тыш дырйи 28-ӧд резерва армияын пушкаяссӧ ноолӧдлӧмаӧсь верблюдъяс. Тайӧ армиясӧ чукарлӧмаӧсь Сталинградын. Сэк абу тырмӧма машина да вӧӧ, коомӧма кутооны да велӧдны Астрахань бердысь верблюдъяс. 350 пемӧсысь унджыкыс пӧгибнитӧма война дыръя. Ловйӧн кольӧмаяссӧ оомӧдлӧмаӧсь зоопаркӧ. А Яшка нима верблюд салдатъяскӧд волӧма даже Берлинӧдз.
1945 вося Победалы карэм парад дырйи ӧтик пон нуӧмаӧсь Сталин шинель вылын. Вӧйна дыръя сапёръяслы зэй отсасьлӧмаӧсь велӧдӧм понъяс. Джульбарс пон вӧйна бӧрса воясас Европаысь минаяс корсьыген аддзӧма 7.468 мина да 150-ысь унджык снаряд. Победа парадӧдз этша водзджык Джульбарс доймӧма. Сы помла ачыс сiйӧ вэськӧ из и вермы мунны военнӧй понъяслӧн школакӧд ӧттшӧтш. Ачыс Сталин сетӧма приказ, мед Гӧрд площадь выытi понсӧ нуасны сылӧн шинель вылын.
Вӧйна вошйыгӧн СССР-ын зэй уна абу тырмылӧма танк. Та помла кӧнсюрӧ видз-му оомӧсын уджалан тракторъясысь карлэмась танкъяс. Сiдз, румынечьясысь Одесса дорйигӧн ортсалӧма броняӧн кышӧм татшӧмсяма 20 танк.
«Победа» автомобиль лӧсьӧдiгӧн мэдэмась нимтыны сiйӧс «Рӧдинаӧн». Сы помлась тӧдмалӧм бӧрын Сталин крукыштӧмӧн юалӧма: «Но и мый дон сэсся лоӧ миян Рӧдинаыс?». Сы бӧрын машиналысь нимсӧ вежӧмаӧсь «Победа» вылӧ.
Айму помла Ыджыд тыш дырйи санитар понъяс петкодомаӧсь ас выланыс тышкасянiнысь 700-ысь унджык доймӧм салдатӧс! Колӧ пасйыны, мый морт-санитарлы 80 дорйӧм мортысь сетлӧмаӧсь нин Сӧветскои Союзса Герой ним.
Суйӧр сайын Победа лун пасйӧныс май 8-ӧд лунӧ, сы помла мый Европаса серти капитуляция йылысь акт вӧлi кырымалӧма 1945 вося май 8 лунӧ 22.43 часын. Москваын сэк вӧлӧма май 9 лун 0.43 минут.
Войнаын ми доранум тышкасьлӧма Гитлер. Семён Константинович пулемётчик ачыс вӧлӧма еврейӧн. Выйым награда сетӧм йылысь лист, кӧн пасйӧма, мый Гитлерӧс подвигысь ошкасны «За боевые заслуги» медальӧн куш «Подвиг народа» базаын гижӧма, мый тайӧ медальсӧ козьналӧма Семён Константинович Гитлерлы. Нарошнэ тадз пасйӧмаӧсь либӧ кӧсйӧмӧн, кодi ӧнi тӧдас.
МАЙ 9 ЛУН
Александра Сарыева, 2007 во.
Бара югъялэ шондi- радлэ олэмлы май!
Тайэ мичаник лунас дедъяс казьтыштам вай.
Кодъяс зэй ыджыд тыше поотэг мунлiсныс сэк,
Кодi бӧр гортас из лок-кутам помнитны век.
Кодi войнаыс помедз вӧтлiс ас муысь враг,
Да кодi уджалiс тылын-ставсэ казьтыштам вай.
Кодке юӧртэг воши-рӧдня виччысис дыр,
и пыр на корсеныс, кӧнке, сiйэс пи, либе ныы.
Мыттэм нёль вонас киссис йӧзлэн синва -ог тӧд.
Медым енэжыс сэсся эз вээ некор нин сьӧд.
Тайэ шондiа лунас дедъяс казьтыштам вай,
медым югъялiс шондi, медым пыр вӧлi май!
ОТЕЧЕСТВЕННӦЙ ВОЙНА
Лебедев Михаил Николаевич (1877–1951)
Пемыд кымӧр моз кыпӧдчис, пансис война.
Сылӧн гымыс му пасьтала кылӧ.
Но эз повзьы фашистъясысь миян страна,
Эз и дрӧгнитлы сьӧлӧмыс сылӧн.
Кужӧ кутны винтовка да штык миян ки.
Дасьӧсь рӧдина вӧсна ми кувны!
Некор, некор ог копыртчӧй Гитлерлы ми,
Сылысь сапӧгсӧ ог пондӧй нювны!
Ciйӧ уна страна, пон моз, ньылалiс пыр,
А сӧветскӧй державаӧн виньдас.
Краснӧй Армия, чорыда тышкасигтыр,
Кулан туйсӧ фашистъяслы индас.
Пуӧ бой, киссьӧ вир, гӧгӧр би, гӧгӧр гым…
Тӧдам, врагъясӧс вӧльнӧй йӧз зырас.
Тӧдам ми, воас кад, гырдмӧм Гитлерлӧн ним
Да и ачыс тшӧтш му вылысь бырас!
ПОРТРЕТ
Напалков Виктор Егорович
Снимоквывса мортӧс
Видзӧда ме дыр:
Посньыд мелi синъяс,
Паськыд, тшӧтшыд ныр.
Ӧткодьлуныс сыкӧд
Менам уна эм:
Быттьӧ сылысь чужӧм
Ляскӧмаӧсь мем.
Ачыс ылын, гуын
Куйлӧ том салдат –
Менам мамлӧн верӧс,
Менам муса бать.
Шуа: «Батьӧ, видзӧд!
Менӧ аддзан он?
Быдмис пиыд тэнад,
Эм нин тэнад монь.
Пыр тэ лоан дона,
Кӧть он вочавидз.
Тэнад овыд, нимыд –
Менам ов да вич»
