(Ханты моньщ)

Муйарат таӆ, муйарат ӆуң щи по-райт эӆты парас, хун тамащ таром ищки овас мувеван тон-тон имеңан-и-кеңан усңан па ӆый уӆопсаеӆӆэщатсаңан.

Имоӆты тэваң таӆ тови хатӆаң аӆаңсахатн иикеӆ имеӆа щиты ястаӆыйӆ:

– Наң, аӆпа, уитӆэн, хоты муң куртыев пуңаӆн Ай Ас питарн хуӆ веӆпас ёх ай паварт хотые омасӆ. Щи хотэнан ханты хоттэӆ хоятат уӆӆат. Имеңан муй икеңан аратэӆн хуӆом эви энмаӆӆаңан. Наңӆуӆан ӆый хощаеӆа ин яңхӆан па иӆэм эвеӆ нох вохӆэн. Мин ӆуӆан ӆувеӆ тамащ хошом тови хатӆые кутопн ямсыева китомтак ёхиӆавематыя верытсоман.

Ин ими матты-ки араш йиңкие иньщемас, щи хорпия ӆув ӆыпелн яма йис, хоты ӆув ищи куромн ӆуматӆыйс, актащас, паварт хотаӆ эӆты сора ким этас. Щаӆта такан потом тови кер ӆоньщ эӆты Ай Ас питара еӆӆы пеӆа щи нёхӆас.

Хув муй ван кут тон-тон имен манас па еша уӆӆы хуӆ веӆпасӆаты хоятат ай паварт хотэӆ хоща щи ёхтас.

Щиканща хот ӆыпияӆоңемаӆ, хоятат пиӆн вуща вераӆ па щиты потартаӆ:

– Ешак хатӆые! Нын па нэш таӆаң хуӆом эвилэңкие тайӆаты па энмаӆӆаты, ма щи вер эӆты иса нэмоӆты ант па уитсом! Мин нын пуңӆанан унт пелакн уӆӆув, нын ӆуӆан унашак ювом эвен ма пиӆэман мантыя эсаӆтсаңан. Ӆув па ӆуӆан муң эвиев пиӆан нёхас аканян-вой аканян китомтак яма аканьӆасңан.

Ант лаңхасат аңкеңан-ащеңан ӆый няврэмеӆ ямсыева ант уитты нэңаӆ пиӆн уӆты хотэӆ эӆты еӆӆы эсаӆтыя па щи вер ураңан эвеӆ иньщмасэӆ:

– Наң, эвие, каш-ки тайӆан, ӆаңхаӆайн-ки па эви пиӆн ёнттыя, яң-ха-са там нэңен пиӆн па етна пелакн ёхӆы пеӆа юва!

– Муй щирн ӆув ёхи йиӆ, – ай эвеӆ юкана ин ёхӆы пеӆа тон-тон ими нюхмас, – хун ма эвем пиӆн иса ата йиты вуш унты нёхас аканян-вой аканян хорасаңа китомтак ёнттыя питщаӆңан? Муң хощаев иӆ ат оӆаӆ па хаӆэвт аӆаңсахатн ма ӆувеӆ ищипа нын хощаена айӆтыева туӆэм.

Аңкеңан-ащеңан ант па уитсэӆ, оша ант версэӆ, хой пиӆн эвеӆ эсаӆтсат.

Ин тон-тон имен шеңк сора ёхи манаӆ па эвилэңкие, ёш патаӆа таканшак катӆасман, патан туӆӆы.Ӆув уӆтыя хотэӆ еӆпия хоӆна ант па ванамасат, хоты эномты суматъюх нуван ворщак щищкие ямсыева шияӆасңан, мата тохӆаң воиеӆӆый ещаӆтэӆ такан увтыя керлас па хатнэху ясаңан щиты щи нюхмас:

– Кат кут щев-щев, кат кут щев-щев, кат кут щев-щев! Тамхатӆ ман-тыя юшен нови, хаӆэвт юшен – пат-лам!

– Хэй, имем-ими, муй вер ураңан ин ворщакен шеңк такан муңева ӆуйӆ? – щиты эвиӆэңки тон-тон имеӆ инь-щмасӆы.

– Я-а-а, наң, эвие, ӆувеӆ аӆ па хуӆанта! Ӆув ал моӆты щиты руватӆ, наңӆув пеӆайӆал па ванта!

Еша уӆӆы ӆын тон-тон имеӆ хота ёхатсаңан, ёхи ӆоңсаңан. Ин эви тыеӆ вантаӆыиӆ, тохеӆ вантаӆыиӆ па иса нэмоӆты няврэмаң ший антом. «А хой пиӆн ма ин аканьӆатыя питӆом?» – щиты туп ай эвие нумаӆмас па норы оӆаң пеӆа аңкармас, хоты машьяйн омсом ики шияӆас.

Ин ики охаӆ нох аӆомтсаӆы па иимеӆ иньщмасӆы:

– Я-а-а, хоты, ими, тусэн?

– Тусэм, щи тусэм, ма хоты, муй щирн ант туӆэм!

– Щи щирн наң охсохаң сэвңаӆаӆ эӆты таканшак ӆувеӆ катӆы-сары, ма па ямашак хатьщаӆэм!

Щи ясаңӆаӆ пиӆн ин ики норы оӆңаӆ эӆты хотхар кутпаӆа иӆ хатомас па и пуш туп эвилэңкие охпат эӆты щих хатьщасӆы.

Щитэӆн тон-тонңан китомтак, няврэм ёшңаӆаӆа-курңаӆаӆа шеңк такан катӆасман, ӆувеӆ ёхи ӆэтыя питщасңан. Вур-ки манас – щи вураӆ ин аратэӆн ёхи иньщсаӆңан, нёхи-ки тайс – щи нёхеӆ таӆаңтэӆн пасты пеңкатн хоӆыева портсаӆңан, таӆтэӆн ӆоват-ки хащсат – щиӆовӆаӆ ищиты нох шепсаӆңан па аратэӆн нох щиписаңан!

Ямсыева иньщман-ӆэвман юпийн, тон-тон икен щи эвиеӆӆовкар хотхараӆ эӆты аӆэмасӆы, ким тусӆы па паварт хотаӆӆоңӆаӆа нох юватсаӆы.

Щаӆта ин тон-тон имеңан-икеңан щутщатыя ӆэщатысңан. Ӆын китомтак норыя оӆсаңан па щи мортала таканил воёмтсайңан, хоты ант мошта-сңан, муй щирн ата йис па ешауӆӆы яӆоп хатӆа питас.Туп кимет хатӆ кутопн тон-тонңан нох верӆаӆңан, норыя омасӆаңан, ин иикеӆ имеӆа па щи ястаӆыйӆ:

– Наңӆуӆан щи хантэт хоща яңхӆан па кутоп эвеӆ па вохӆэн. Мин паӆуӆанӆувеӆ тамащ хошом тови хатӆые соханты кеман ёхиӆавематыя верытсоман.

Ин ими матты-ки араш йиңкие иньщемас, щи хорпия ӆув ӆыпеӆн яма йис, хоты ӆув ищи куромн ӆуматӆыйс, актащас, паварт хотаӆ эӆты сора ким этас. Щаӆта такан потом тови кер ӆоньщ эӆты Ай Ас питара еӆӆы пеӆа щи нёхӆас.

Хув муй ван кут тон-тон имен манас па еша уӆӆы хуӆ веӆпасӆаты хоятат ай паварт хотэӆ хоща щи ёхтас.

Щиканща хот ӆыпия ӆоңемаӆ, хоятат пиӆн вуща вераӆ па щиты потартаӆ:

– Ешак хатӆые! Муң эвеңалав щикем яма ёнтлаңан, етмунты хатӆые кутоп вуш эӆты па иса ата ёхатты вушаӆ унты ӆын китомтак шеңк хорасаңа нёхас аканян-вой аканян аканьӆасңан! Тамхатӆ ищиты, туп хатӆэв оӆаң сэм вураӆ пеӆки пуншсаӆы, ин эвилэңкиӆам па щи ёнттыя питщасңан. Щи хорпия яма ӆын яха аканьӆаӆңан, хоӆна ӆын пеӆаеӆа аӆ умащ ванттыя! Нын уншак эвена муң эвиев пиӆн шеңк ям, па ӆув партсаӆы манэм кутоп опеӆ па вохтыя, ӆый ӆуӆан хуӆом эвилэңкие щирн ияха ёнтсаңан.

Ант ӆаңхасат аңкеңан-ащеңан ӆый няврэмеӆ ямсыева ант уитты нэңаӆ пиӆн уӆты хотэӆ эӆты еӆӆы эсаӆтыя па щи вер ураңан эвеӆ иньщмасэӆ:

– Наң, эвие, каш-ки тайӆан, ӆаңхаӆайн-ки наң опен папа эвие пиӆн ёнттыя,яңха-са там нэңен пиӆн па етна пелакн ёхӆы пеӆа юва!

Еllы па уl

Ханты лопас lэсятас Иван Сандрин.
Хорт масат Татьяна Паршукова, Василий Максаров, Владимир Енов па Вениамини Горяев.