Оліс-выліс ӧтик салдат. Служитіс кызь вит во и лэдзисны сійӧс гортас. Локтіс сійӧ гортас и аддзӧ: рӧд ни вуж некод абу кольӧма, ставныс кувсьӧмаӧсь сы ветлігкості. Пуксис салдат туй бокӧ да кучис шогсьыны: кытчӧ жӧ мунны, кытчӧ воштысьны. Локтіс сэк сы дінӧ кутшӧмкӧ пӧрысь баб да шуӧ: – Ин шогсьы, – шуӧ, – служивӧй. Мун тэ Сьӧд ю дінӧ да аддзан сэтысь ассьыд шудтӧ. Вот тэныд шӧвк тупыль, тайӧ тупыльыс и нуӧдас тэнӧ Сьӧд ю дінӧ.
Мунісныс да мунісныс, мунісныс да мунісныс, коркӧ и Сьӧд ю дінӧ воисныс. Пуксисныс сэк берег дорӧ куим юсь, тумельгасисныс да лоиныс куим мича ныы. Сэсся пӧрччысисныс куимнанныс да пырисныс Сьӧд юӧ купайтчыны. Салдат сэк гусяліс ӧти нылысь паськӧмсӧ да дзебис. Вот купайтчыссис ныыяслӧн, петісныс берегӧ. Кык нылыс пасьтасисныс, бара тумельгасисны да лоины юсьясӧн и лэбисныс, а коймӧд нылыс коли берегӧ да шуӧ:
– Коді гусяліс менсьым паськӧмӧс? Том морт кӧ – жӧникӧн лоас, шӧр арлыда морт кӧ – дядьӧн лоас, пӧрысь морт кӧ – бать пыдди лоас!
– Ме том морт, – шыасис салдат.
– Шыбит, сідзкӧ, менсьым паськӧмӧс, сэк ме тэ дінӧ локта, – шуӧ нылыд.
Шыбитіс салдат нывлы паськӧмсӧ. Пасьтасис сійӧ, локтіс салдат дінӧ да шуӧ: – Мун ньӧб, служивӧй, карысь керка, восьтав сійӧ керкасьыс став ӧшиньяссӧ, ме пыра тэ дінӧ ӧшиньӧдыд и сэк вӧлисти лоа тэнад гӧтырӧн. Салдат вӧчис стӧч сідз, кыдз тшӧктіс юсьыд. Гӧтрасисны найӧ и овмӧдчисны зэй бура том гозъя.
Дыр-ӧ, регыд колис кадыс, коркӧ кувсис сарлӧн гӧтырыс. Сар коли дӧвечӧн да пондіс шогсьыны. Пукалӧ ӧтчыд сар аслас ӧшинь дорын да шогсьӧ. Сэки вӧлі буретш мунӧ сы ӧшинь увті коктӧм манак да юаліс сылысь: – Мыйысь нӧ шогсян, сар-батюшко? – Кыдзи нӧ он шогсьы! Менам салдатлы сюрӧма мичаысь-мича гӧтыр, а ме сар, да менам абу гӧтыр! – А тэ мырддьы салдатыдлысь гӧтырсӧ. – Кыдз нӧ ме сылысь мырддя? – Босьт, – шуӧ, – служивӧйӧс да ысты Сьӧд ю вылӧ, кытысь сійӧ аслыс гӧтырсӧ судзӧдіс. Сэні олӧ Гундыр. Медым ваяс служивӧйыд Гундырлысь сьӧлӧмсӧ. Тӧдӧмысь, сэтысь служивӧйыд ловйӧн бӧр оз во. Кывзіс сар коктӧм манаклысь сӧвет да корис салдатӧс ас дінас. – Вот, – шуӧ, – служивӧй, тэныд месянь служба. Ветлы Сьӧд ю дорӧ, ви сэтысь Гундырӧс, а сьӧлӧмсӧ вай меным лекарство пыдди. Вӧчан – наградита, а он вӧч – юртӧ керышта. Шогӧ воис салдат. Локтіс гортас да гӧтырыс сетіс шӧвк тупыль, зарни чунькытш, стальнӧй пурт да шуӧ: – Шӧвк тупыль тэнӧ Гундыр оланінӧдз нуӧдас. Тайӧ чунькытшсӧ чунькытшалан веськыд водз чуняд, кор Гундыркӧд паныдасян. А тайӧ пуртнас Гундырлысь сьӧлӧмсӧ перъян. Мыйӧн салдат муніс гортсьыс, сар ыстіс ассьыс слугаяссӧ, медым пышйӧдны гӧтырсӧ служивӧйлысь. Но муртса на воисны сарскӧй слугаяс служивӧй керка дінӧ, служивӧйлӧн гӧтырыс шыбитіс ӧшинь пырыс юсь кольк, и став керкаыс ортсысяньыс лои дорӧма весьт кызта кӧрт стенаӧн. Сарскӧй слугаяс мырсисны, мырсисны служивӧй керка дорын, но керка пытшкӧсӧ веськавны эз вермыны. Сідзи и лои налы мунны сар дінӧ куш киӧн. А салдат муніс, муніс тупыль бӧрся да воис коркӧ Гундыр оланінӧдз. Петіс сылы воча Гундыр да шуӧ: – Ас кокнад ваян, служивӧй, ассьыд юртӧ. Тэ локтін меным закуска вылӧ. Уськӧдчис Гундыр салдат вылӧ, а служивӧй кыскис сэки зепсьыс чунькытшсӧ гӧтырыслысь, чунькытшаліс веськыд водз чуняс – Гундыр пласьтнитчис муӧ да кулі. Служивӧй перйис Гундырлысь сьӧлӧмсӧ стальнӧй пуртнас и мӧдӧдчис бӧр гортас. Воис гортас да сетіс сарлы виӧм Гундырлысь сьӧлӧмсӧ.
Сар абу рад служивӧй воӧм вылӧ и Гундыр сьӧлӧм вылӧ. Сійӧ бара пондіс шогсьыны да думайтны, кыдзи эськӧ служивӧйлысь мича гӧтырсӧ мырддьыны. Бара локтіс сар дінӧ коктӧм манак да шуӧ сылы: – Мыйысь нин бара шогсян, сар-батюшко? – Кыдз нӧ он шогсьы! Пыр на вот мездыся салдатысь, а сылы некутшӧм смерт абу! – Ысты тэ служивӧйӧс Синмӧн аддзытӧмла. Сійӧс, тӧдӧмысь, служивӧйлы не корсьны. Шогӧ воис салдат. Локтіс гортас да висьталӧ гӧтырыслы, кутшӧм служба сылы сетісныс. А гӧтырыс сылы шуӧ: – Тайӧс вот и ме ог тӧд. Мун тэ менам вокъяс дінӧ да налысь юо. Сета ме тэныд туй вылад ещӧ бедь, зуд да сир тыра чуман, кор ёна пӧгибӧ воан, найӧ тэныд ортсаласныс. А куим вок сылы шуӧны: – Тайӧс вот и ми ог тӧдӧй. Эстӧн, ыджыд вӧр пӧвстас, олӧ ӧти старик. Сійӧ зэй мисьтӧм, лёк, но, гашкӧ, мыйкӧ висьталас. Муніс салдат вокъяс индӧм серти, аддзис вӧрысь керка да пырис сэтчӧ, а сэні сэтшӧм страшнӧй старик пукалӧ, мый видзӧдлынытӧ полан. Старик шуӧ: – Пань тыр вир, вом тыр яй воис меным! Вот ӧні ме тэнӧ и сёя! – Кыдзи нӧ тэ менӧ жаритны кӧсъян туй мортӧс. Лэдзлы первой менӧ мыссьыштны да вӧлисти сэсся сёй. Ме тэысь ӧні некытчӧ нин ог мун. Пондіс чышкысьны салдат аслас шӧвк кузьчышъянӧ, а старик сылы и шуӧ: – Ок тэ, служивӧй! Мыйла нӧ тэ водзджык эн висьтась меным? Тэ тай вӧлӧмыд зять, менам ичӧт нывлӧн верӧсыс! Салдат висьталіс ставсӧ, кыдзи да мый. Сійӧ жӧ войнас старик чукӧстіс ас дінас став лэбачьяссӧ да юалӧ налысь: – Синмӧн аддзытӧм йылысь эн кывлӧй немтор, он тӧдӧй, кӧні сійӧ? – Эг кывлӧй, ог тӧдӧй, – шуӧны лэбачьяс. Мӧд войнас старик чукӧстіс ас дінас став зверъяссӧ да юалӧ налысь: – Эг кывлӧй, ог тӧдӧй, – шуӧны зверъяс. Коймӧд войнас старик чукӧртіс ас дінас став черияссӧ, лягушаяссӧ, дзодзувъяссӧ, став гут-гагсӧ, жук-жагсӧ да юалӧ налысь: – Эг кывлӧй, ог тӧдӧй, – вочавидзисны ставныс. Друг кыськӧ воис сэки кокпӧла пӧрысь лягуша да шуӧ стариклы: – Ме тӧда, кытысь корсьны Синмӧн аддзытӧмӧс, сӧмын ме верма индыны сылысь оланінсӧ. Вот босьтіс салдат сьӧрсьыс лягушаӧс да мӧдӧдчисныс корсьны Синмӧн аддзытӧмӧс. Мунісны да мунісны и воисны, медбӧрын, ӧти керка дінӧ. Лягуша и шуӧ салдатлы. Аддзисныс чорт да кудз синмӧн аддзытӧм сылы служитӧ. Берчис сыкӧд да вермис сыйӧ. Воис чӧрт сир ю дінӧ, кӧсйыліс жӧ эськӧ вуджны, но некыдз вуджны эз вермы да бӧр косіс. Салдат бӧр воис аслас оланінӧ, видзӧдӧ: а сылысь керкасӧ ставсӧ жуглӧма – гӧтыр ни овмӧс абу кольӧма.
Суседъяс висьталісны, мый сар жугліс сылысь керкасӧ, гӧтырсӧ сылысь нуӧдіс аслыс гӧтыр вылӧ, талун буретш свадьба заводитчӧ. Муніс салдат сар ордӧ, а сарлӧн слугаяс сійӧс матӧ оз сибӧдны дворец дінӧ: сарлӧн сідз тшӧктӧма – не лэдзны салдатӧс дворец пытшкӧ. Скӧрмис салдат да шуӧ: – Синмӧн аддзытӧм, кучкы ӧти часӧвӧйлы ӧти пель бокас, а мӧдыслы – мӧдар пель бокас, но сӧмын мед оз ло кувтӧдзыс! Кучкис Синмӧн аддзытӧм кыкнан часӧвӧйыслы ӧтчыдысьӧн – найӧ турун мешӧкъяс моз тутісны ӧтарӧ- мӧдарӧ. Пырис салдат сарскӧй дворец пытшкӧ, а сэні буретш свадьба заводитчӧма: гӧтрасьӧ сарыд служивӧй гӧтыр вылӧ. Аддзис сар салдатӧс да шуӧ сылы: – Но, мый, служивӧй, вайӧдін Синмӧн аддзытӧмтӧ? – Вайӧді. – Кутшӧм служба сійӧ кужӧ вӧчны? – Эй, Синмӧн аддзытӧм! – шуӧ салдат, – кучкы ӧтчыдысь пель бокас сылы, коді пышйӧдіс менсьым гӧтырӧс! Синмӧн аддзытӧм кучкис ӧтчыдысь пель бокас сарлы. Сар уси сэтчӧ места вылас да кулі. Служивӧй бӧр босьтіс ассьыс гӧтырсӧ и пондісны овны воддза дорсьыс бурджыка.
Важ коми мойд.
Коми листбоксӧ лэсьӧдiс: Ирина Терентьева.
Снимокъяс: Ирина Терентьева, Анастасия Витязева, Юлия Терентьева.