18 лунӧ октяб месечӧ ассьыс 90 арсэ тыртiс Восяховса олысь, шань да бур морт Чупрова Тамара Петровна

Быд мортыслы мед ыджыдэн и мед донаэн пыр ло аслас мамыс. Тон ме мӧда висьтолыны Тамара Петровна Чупрова помла. Сы йылысь позе уна сёрнитны. Важэн олӧмыс, кудз и сы пӧраса уна йӧзлэн, из кокни вээ. Чужис сыа 1933 во октяб тӧлысе Лорвож районын Мыжы вӧлэсьтын Агриппина Никоноровна да Пётр Иванович Артеевъяс ыджыд семьяын, Макар Вань рӧдысь, мамсянь – Никанор рӧдысь. Мед ыджыд пиныс вӧлi Микулай, сы бӧрын Парасся, сэсся двӧйника Фэдэр да Генадей, Тамара да мед дзоляыс Иван. Олiсныс бура, да сьӧкыд войнаыс уна лёксэ вайис. Войнадз Тамара Петровна велэдчис школаын, 7 классэ этша из эштэд. Айыс войнаэдз рӧбитис райфоын, сэсся Дом-инвалид керкаас завхозын.

Петр Ивановичес да Николай ыджыд войксэ босьтiсныс ыджыд тыш вылас. Мамыс Агриппина Никоноровна коли 4 челяден. Но сы помла касьтылэ ачыс Тамара Петровна:

– Маме пыр касьтылiс, мый куим шайт деньгаэн только коли. Тӧднин вӧлi сьӧкыд, но матыссаяс пыр ортсалiсныс. Уна ортсалiс Ефим, да Васе дядьяснум этiк чойныслы. Парэ чойе, гашке корке ачыс тшыг, а Киеватсянь няньсэ чукартас да ыстас. Маме дадден пес кыскалас. Дзолиндзык Казак нима сера пон вӧлi да. Гожэм пу пыжэн ӧстяк Мыжыэдь сынэмен мунам Геннадей, Федя маме да ме. Сэсся Эксень мам дорэ пыролам. Сыа миянтэ шыдэн, тшаен ютас. Сэсся бара пӧт кынэмен сынэмен бӧр локтам. Сыйе пессэ бара сод дорэ катлам пельпом выланум.

Маме асы водь вурсьытэдзыс на песла калас. Сыйе вокьясэ пилитасныс, пыртласныс.. Сэк вед ыджыд пач да кӧрт пач. Ми доранум мастерскей вӧлi да сэн бабаяс вурсисныс. А гӧныс нин, шырэмен вурсеныс да. Гонсэ пачас сюяласныс сэсся пуксям да песня сьылам. Сэн ме велалi и вурсьыны. Вичам кор эбед ло. Сэк ми вытьысь выте сёйим. Няньтор сетасныс и старачан унджык тшайсэ юны. Тшыгьёлым же зэй. Табак вуж да мыйда вӧлi да маме чери вылэ эстякьяслысь вежас.

Война бӧрас айныс Пётр Иванович воис война высьыс. Семьяас босьтiсыс мӧс да вӧӧ, лойи кокниджык.

Вересса Тамара Петровна мунi Восяхове. Гозъен Иван Николаевичкед быдтисныс 8 челядь. Тӧднин, уна ортсалiсныс челядьсэ быдтыны вересса мунтэм аяныыясыс Пэлаш да Иринья. Тамара Петровна кужис мича вурсьыны, вышиватьчыны, крючокен кыйны. Сыйен уна вэлэсьса олысьыслы вурис изьватас паськем, фуфайкаяс. Энi думаччан да кудз сы пӧраас эштiс тавсэ карны: рӧбета бӧрын мӧссэ вэдитны, ыджыд семьялы вурсьыны да сёр войедз дӧмсьыны. Да ставсэ карис сьылыгтыр. Вед томнас сыа хорын сьылiс Мыжыас, сюрлi на фестиваль вылэ округ шӧринас. Бура тӧдiс роч кыысэ, изьватас коссьыс вӧлэсьтас медча бура сёрнитiс роч кылэн, мича гижис. Уна во рӧбитiс школаын техничкаын да прачкаын.

Асьныс пыр олiсныс скэтэн, пыр уна коомис рӧбитны, шотьчан лун из тӧдныс, только важья вося праздникьясас. А сэк нин керка тырыс паськалэма чэскыд шаньга дух. Керкаас пыр вӧлi йӧзэн тыр. Быд воысь-муннысьсэ тшайтэг из лэдз. Уна ёрт сылэн вӧлi вӧлэсьтас, пыр волысисныс. Пока челядьыс школаын велэдчисныс пыр ныкед рытнас урокьяс карис. Больничас гежда, только лекарствела, ветлiс. Челядьсэ лечитiс пыр ачыс, тав лекарствесэ тӧдiс мыйысь. Мӧдiс мед пыр тав челядьыс вӧлiныс ордас. Но тавыслэн высшей образование. Парасковья (энi нин сыа абу) да Валентиналэн гӧрд диплом, ныа культура уджалысьяс, Михаил, Николай, Ольга, Наталья – школаын велэдысьяс, Мария – медводз Ямалас заслуженный журналист изьватассьыс, Пётр немсэ рэбитiс милицияын. Пияныс дзонен ворсэныс гармонеэн да гитараэн,тавыс сьылэныс, кэнцертьясын выступайтэныс. Энi и нукьясыс ворсэныс уна пӧлэс инструментьясэн да сьылэныс. Пётр гижэ кывбуръяс. Уна сылэн гижэма йӧз помла, вӧрва йылысь. Медбэр вояссэ сьылэ «Зыряночка» чукарас Ачыс сыа пыр гижэ сьылан кыыяс роч кылэн. Выйым дзонь сборник. Сьылэ бардьяскед, да казакьяскед. Кэнцертын пыр сьылэ ассьсыс сьылынкыыяссэ. Выйым и мамлы сиема кывбуръяс. Вот этiк ны костысь.

… Прошёл по широкому полю, я просто вернулся домой.
Мои родные просторы, что спетые песней простой
Луга, что скошены летом, в которых я с детства влюблён.
Как по-чёрному белым мелом за рекой растёт тот же клён …

Тон Тамара Петровна олэ Валя нылыскед. Орча олэныс Михаил да Ольга семьяяснаныс. Зятьяс да моньяс зэй радейтэныс, быдэн мам нимен шуэныс. Локтэныс тавыс сы дорэ быд празднике да отпуске. Тон сыоэн 19 нук-нучка да 23 правнук.

Октяб вылас Тамара Петровналы тырис 90 ар. Ми тав сьӧлэмсяньнум кӧсъя дзоньвидза лун, да мед олiс на да радуйтiс ас матыссаяссэ.

И мед водзе тӧӧ шӧр кӧдзыдьяс койд тэ вӧлiн топыд,
Асъя кыа койд мед пыр тэ волiн мича
Лым койд сэстэм лолыд тӧнад мед пыр вӧлi
Туусоо шонды койд мед вӧлi небыд сьӧлэм.
Вӧрса шорлысь визуу. Збойлун тэныд,
Медум нэм чэж вӧлiн помтэм шуда.
Пӧрысь лун ин тӧдлы медум никор.
Сё воысь на дырджык югьё, енэж кодзуу.