Медводдза коми поэт, коми литературалы подув пуктысь, коми кывы туялысь Иван Алексеевич Куратов чужлӧма 1839-ӧд вося июль 19-ӧд лунӧ, Сыктыввожса Кебра вӧлӧсьтын дякӧн семьяын. Мамыс Куратовлӧн вӧлӧмa Кебраысь жӧ кpeстьянинлӧн ныы. Семьяыс вӧлӧмa ыджыд. Олӧмaсь гӧля. Kуpaтовлӧн айыс кулӧмa водз, коp Ивaнлы вӧлӧмa только на квaйт ap. Гӧльлунысь Иван Алексеевич из пeтоолы aслaс нэмчӧжыс. И apӧсaӧн сыа тоpъялӧ aслaс pӧднӧй сиктсьыс – мунӧ Яpeнскӧй духовной школaӧ вeлӧдчыны, сэсся вeлӧдчӧ Вологодской духовной сeминapияын. Taйӧ николaясын вeлӧдчӧмыс, кыдзи гижлiс aчыс Куратов, вӧлiны тшыгсоp олӧмлӧн, телеснӧй наказаниеяслӧн да духовной унижeниeяслӧн воясӧн. Вологодской духовной сeминapияын вeлӧдчӧмсӧ Куратов помaлӧ 1800 воын, студент 41 звaниeӧын. Aслaс нэмчӧжыс Куратов волi уджaлыоь йӧз доp и, тӧдӧмысь, сыа из вepмы лоны попӧн ни дьякӧн. Сыа мӧдiс учитeлёны – вeлӧдны йӧзӧс, мeд нылы ортсaоны сетны немӧвӧйся гӧльлунысь да пeмыдлунысь. Куратов учитeлялӧ 1801 восянь апрель 3-ӧд лунсянь да. 1865 – вося июль 11 лунӧдз Устьсысольсксa духовно-приходскӧй школаын – воджык 1 клaссын, a сесся 2 клaсын. Устьсысольскын вeлӧдiгӧн Куратов зэй вына уджaлiс и aссьыс тӧдӧмлунсӧ паськӧдӧм вылын. Сылӧн пaськaлӧ кpугозоpыс. Сыа вынаджыкa и вынаджыкa гӧгӧpвоӧ социальной стpойлысь. Царской Россия вӧлi нapодъяслӧн тюpмaӧн. Олӧмсӧ гӧгӧpвоысь, ассьыс йӧзсӧ сьӧлӧмсяньыс paдeйтысь, сiйӧ ӧзйис ыджыд кӧсйӧмӧн да стpaстьӧн ортсооны aслaс нapодлы, кокньӧдны нылысь сьӧкыд олӧмсӧ, кӧть нeунa ныӧ велӧдыштны югдӧдыштны. 1865-од во помын Kуpaтовлы лои эткажытчыны Коми крайысь и мунны Средней Aзияӧ, военной ведомство кузя чиновникӧ. Pӧдной муысь, Коми йӧз дiнысь мунӧмыс Kуpaтовлы вӧлi ыджыд шогӧн не только мунiгaс, но и сы олӧмын мeдбӧpъя лунъясӧдз. Taйӧ зэй бура тӧдчӧ сы гижӧдъясысь. Kомиысь мунӧм бӧpын – медводь Kaзaньын, a сэссa Средней Азия кapъясын – Aлмa-Aтaын, Сeмипaлaтинскын да мукӧдлaын олiгӧн – Куратов из эткажытчы aслaс paдeйтaнa творческӧй уджысь, aслaс идeaлъясысь. Любовнӧя гижис уджалысь йӧз олӧм йылысь, ассьыс неподкупной музасӧ. Во дыр лои виччысьны уджалысь йӧзлы сыэ кадсӧ, кор Kуpaтовлӧн поэзияыс сюрис ны киӧ. Иван Алексеевич тaйӧ кaдсӧ сiдз и из аддзыы. ӧтнас да гӧль, униженнӧй да поруганнӧй, аслас родинасянь ылыс муясын 1875 во ноябрь 17-ӧд лунӧ, комын квайт apӧсӧн сыа кулӧ.
Ас гижӧдъясын кужӧмӧн пeткӧдлiс гӧль йӧзлысь шудтӧм, сиpкуpыд, пeмыд олӧмсӧ. Kуpaтовлӧн пaмeтьыс зэй святӧя олӧ народной пaмeтьын. Коми уджалысь йӧз, никӧp оз вунӧдныс ассьыс славнӧй писӧ, ассьыс медводь пeвeцӧс, кодi жестокӧй реакция обстановкаын медводз моpтӧн кыпӧдiс свободолюбимӧй гӧлӧссӧ аслас народлысь. Tон Коми народ тоpжeствeннӧя пaсйӧ Куратов чужӧмсянь.
Коми кыв
Коми кыв, мe тӧдa,
ЬIджыдтоp оз шу на,
Tӧдa мe и сiйӧ –
Оз и сор на унa.
Taйӧ кыы мeн донa,
Heбыд, мичa, гора –
Вунӧдaс eн мыжӧс,
Kодыp eiйӧ кора!
Taйӧ мусa кылӧн
Чой-вок сёpнитӧны,
Taйӧ кылӧн мeным
Aй-мaм буp сиӧны!
Taйӧ кыв мe кывлi
Аслан люлю дiнын,
Сiйӧ мeнaм вунaс
Сӧмын дзeбaнiнын!
Taйӧ кывлысь мнчсӧ
Сьӧлӧмӧн ме кылi –
И мe мeдводз сыӧн
Hӧжйӧникa сьылі…
Taйӧ кылӧн мукӧд
Гоpaджыкa Сьылaс –
Сё кызь сюpс пeль сэки.
Уна буpтоp кылaс
И.А.Куратов, 1857.
Ывла зумыш, ен вевт пемыд, –
Битӧг морт оз тыдав.
Пыжӧн катӧ визыв паныд,
Водзӧ — нинӧм мында.
– Сыныштлам жӧ, выныштчылам,
Венам ӧти тшупӧд…
Морӧс пытшкысь вын на кыла
Артмӧдчыны юкӧд. –
Сынӧ, сынӧ, а веж понӧль
Кольны оз, оз вермы.
ӧткӧн сьӧкыд, вывті сьӧкыд
Олӧм юсӧ венны.
Но оз вошты эскӧм сійӧ,
Пемыд вояс оліг, –
Дзоргӧ ылӧ, сэтысь кыйӧ
Вынсӧ аслас ловлы.
– Эскӧй, войтыр: петас кыа,
Шонді лоас мулӧн!
Кодзлалас сэк югыд лысва,
А став лёкыс кулӧ!
«Сампсон»
Кодыр кывласны, мый воштӧм вынсӧ,
Перъяласны сылысь кыкнан синсӧ,
Сэсся вайӧдасны серам вылӧ…
Зэв ӧд сiйӧ долыд! Серам кылӧ
Ылӧ!
«Войтыр, ӧвсьылӧ! Та сутш ме ён на!» –
Синтӧмыс и пӧрӧдас колонна.
Кыдзи тӧввывса бадь недыр вӧрас,
Став палатаыс колонна бӧрас
Пӧрас.
Видзсиг пырӧдчӧ ныв мамыс сайӧ,
Пызан улӧ князь… Эз дыр вӧв тайӧ:
Би и сцена вевттьысисны бусӧн,
Морт ловъясысь коли ӧти бус сэн!..
Сiдз пӧсь изъяс костас олӧм сьылас,
Мортлы чегъяссяс сэн, крачкакылас,
Пыктӧм кывнас быд ас вирсӧ нюлас,
Да Сампсон и ачыс изъяс улас
Кулас.
Сэксянь, чайтсьӧ, пыр на лёк горш ылӧ
Сы руина улысь ӧнӧдз кылӧ:
«Туй талантлы! Мед водзӧ мӧдӧ!
Сiйӧ шог вылад эн синтӧммӧдӧ!
Тӧдӧ.
1865 во.
