Дарья Ивановна Озелова-Чугаевская

(Оӆаң шупаӆ 7-мет лопасн)

Шумпухар нэмпи курта ёхтаптысат Аляба – Айӆапа рут. Аляба – Айӆапа нэңат хошмеӆ хуӆ эӆты шумах верты па хатӆ есяӆ сораӆты. Вояң шумах эӆты сухвой паӆмеӆ. Хоятат таӆ сыс сорам шумах нянь юкана ӆэвмеӆ. Айӆапа ёх тась шавиты ай ампат энмаӆмеӆ. Сишн си опрась нэмеӆ – Айӆапа (Собачка Лапа). Сит ма уртыӆам, аңкем си рут эӆты уӆ. Айӆапа – Аляба каркам нэңат тонты восьпат, сунат, иңӆат ёнтсат. Тонты хотат ӆосьсат ехан питаран, хотаң иты ворӆиӆат.

Ёхан ӆор патына нох уӆмитсат Ромъёх – Романовы. Ӆув сита вояң сух веӆсат, мохсаң, паннэ, сорт. Унтлор, (Отляр) нэмпи ай куртые хоӆна омасаӆ. Ромъёх эвет, похат хоӆна сита уӆӆат.

Тапсы нэмпи курта ваңкарсат Тапсы ёх – Нензеловы. Ӆуват иси хуӆ веӆман усат. Там йисн Тапсы нэмпи курт таӆты омасаӆ.

– Ӆапт-Нум-Турам-Аси урайң Порнэ нэмпи эвеӆа Ёхан–ов (Усть-Войкар) куртн мойӆас, – пасан сурна омпсам Ӆар-Хиӆы, ясңаӆ еӆӆы тус, – Юрӆы питам хоятат паӆ рэп ӆоңӆа нох уратсат.

– Хой хоӆӆаӆ, хой арийӆ, – яйӆ ики нюхмас, – ӆыӆӆаӆ этсат.

– Еӆӆы уӆты кум иӆампа шитсат, – Киршка похаӆн нётса.

Юраңшак ёх лакки наварсат, сорам мув кашӆат, тонты хот ӆосьты ураңан. Таксар монсьху омӆы пох няврэмат еӆ воштыты питсат, сорам мув-лот аратыяӆ. Кат ху шеңк хув кутармастан. Похлэңки пуншук иты ёваӆса, мува иӆ нёратса, лэпат восьлаха руватса. Похлэңки муй арат юр тайс и яха понтсаӆӆы, сорм муваӆ ант масӆы, исипа тонты хотаӆ си ӆосьсаӆы. Ёхан–Ов нэмпи куртна инты унты эңкурп ай павр хот омасӆ. Похняврэм ураиӆ иӆ ант паватмаӆ, си ураңан хантэтан ӆув кат опрась нэман понтса. Ӆув мува, восьлаха руватса, сишн хантэтан Восьлах опрась нэман маса. Сяӆта ӆув нэматса – нёрапса ху, нёр – сит сух нёр ӆэваса ант морииӆ, шеңк нёвась. Нёрапса ёх – сит Восьлах рут.

Ёхан-Ов нэмпи куртаӆан нёрапса похняврэм еӆ уӆмас Турам эви Порнэ нэңа вус. Няврэмат энмаӆтас. Порнэ-ими – сит муң сясев-ими, Нёрапса-ики – муң асирасев. Ӆув опрась нэмаӆ Восьлах. Си вуш эӆты яӆпа энмам эвет – порнэңат, похат – поръёх. Муң турам эви хилэт. Порнэ хилэт. Ӆапт-Нум-Турам-Асина муң инты унты шавиӆаюв, сишн си хув нупат тайӆув па омасты Емаң Муван тумтака уӆӆув.

Муя нёрапса ёх опрась нэм ёвра нэпека ханшса? Русь хоятат ханты ясаңан шеңк яма ант хошсат потарты, ханты хоятат русь ясңа ант веритсат толмасьтыты, ясңеӆ воӆана яха ант ёхатаӆ. Русь–ики хоты хуӆсаӆӆы ситы си нэпека ханшсаӆы. Мосас ханшты Восьлах опрась нэм, ӆув ханшсаӆы Озелов. Си хатӆ шеңк ар ханты хоят опрась нэмат ёвра ханшса па инты унты си яӆап русь опрась нэмат тайӆат. Сяӆта кимет вер ситы уӆмаӆ, кашаң ханты хоят русь нэм таяйты питас, ханты нэмӆаӆ ёрэмасӆаӆ.

Ӆапт-Нум-Турм-Аси шеңк хув хошемас, вер туңа павтас, инты унты ханты хоятат сорм муван сюняңа уӆӆат. Яна си, Турм-Анти ям сэм ватмаӆ хуват, асикиӆам, сясиӆам тумтака, тасяңа уӆмеӆ, ун нови тась энмаӆмеӆ. Похӆаӆ па эвиӆаӆ нуша вер ант вантмеӆ, ёшӆаӆ-курӆаӆ ант потыӆысат, ям ӆэтот ӆэвман уӆӆат. Порнэ–ими ун антевна инты унты шавиӆаюв, нётӆаюв. Муң Турм-Анти пеӆа пойкасьман уӆӆув, няврэмат энмаӆӆув, рупитӆув. Яӆпа энамты эвет-похат, Восьлах рут хув нупат ат тайӆат па сюняңа инты унты ат уӆӆат!

Кашан таӆ Нум-Турм-Аси турм эвеӆ Порнэ хося китыӆимаӆ ай турмпох апсеӆ. Турм ай апси Курк–Ӆух карэмимаӆ па омасты Емаң Мува пурӆымал. Нум-Турма Турм-Аси ай апси кашаң таӆ айкеӆ тутӆыман ситы си тыеӆ-тохеӆ пурӆымаӆ. Турм-эви Порнэ нёрапса ху хося манман уӆ, сишан си Восьлах рут Курк–Ӆух тайты питсат.

Йисъёх потар сирн вер ситы уӆ: Курк–Ӆух кашаң таӆ пурӆытаӆ сахат Ӆапт- Нум-Турма, шеңк хорамаң эви Хатӆ-Най моштас. Ома- сты Емаң Мув ӆаратаӆ ку- тан ин вурты вешпи эвина каркам Курк–Ӆух иси ши- яӆыса. Хатӆ-Най-Эви ханемиты вер тайс – патӆам ата йиӆ, нови турма каремаӆ. Хун Курк–Ӆух пеӆа ӆикасяӆ – патӆам ат хатсяӆ, юш ант ныӆа. Курк–Ӆух юшаӆ мохты уштас, иӆ си раканаӆ, мохты новия иӆ, юшаӆ ныты питӆа. Ситы си ӆын ётӆаңан. Нёрапса ёх Курк–Ӆух таӆаң ӆапт таӆ Хатӆ–Най-Эви хося уртыйс. Хорасаң эви ант кашасяс ху верты па туп ситы ястас: – Ёхан–Ов ӆор патына ант рахӆ кат Емаң нёӆ яха омасты! Муй сиран сёхма нэңат, энмам эвет яхты питӆат? Емаң мув пуратты ант рахӆ! Аляба–Айӆапа рут па Восьлах рут яха уӆты ант веритӆат, мин-ки яха уӆты ӆэсятыӆман. Нёрапса ху Айӆапа эви туты ант вэритаӆ, рута ӆуңтасты питӆатан.

– Ма мувем симось емаң, па сыр-сыр ёха ант рахӆ яңхты! – ӆикасьман увас юраң Курк–Ӆух.

– Хоты эвет, имет питӆат шушиӆыты? – няхитыиӆ Хатӆ-Най-Эви – Ма мувем иси емаң! Ма наң пиӆэна ант манӆам!

– Ант-ки ӆытӆан, век утся Турм хуват шушиӆыя! – Курк-Ӆух ӆикасис.

Хатӆ–Най-Эви сорнең хот ӆапат-мет пуш ӆаритмаӆ сахат нёрапса ёх Курк–Ӆух юраң тохаӆн наңк юх похӆ иӆ восэмасӆы па инты унты Нак–Авт хося наңкъюх похаӆ оӆман энамӆат.

Хув, муй ван Курк–Ӆух пурӆыйс ант нумӆаӆы, туп шеңк метас.

Ӆув мет паӆ наңкъюх тай шияӆас па си иӆ аӆ ракнас. Воӆӆы юрӆы питас ин тохӆаң вой. Хоӆам-Ӆор патына уӆмитас. Наңк-Авт сорам мув-ур хота тайты си тайты питас. Нерапса ёх Курк-Ӆух паӆ наңк тайн инты унты си омсас омасты Емаң Муваӆ шави- ман.

Яна, ӆув сита орам ӆэңки иты уӆ. Утся курк тыхаӆ ант верӆ, потты, шукасьты хоят ант тайӆ.

Курк–Ӆух–Икие, ям номасн уӆа! Емаң мув нёӆые, Восьлах рутан нумӆа! Нёрапса ёх тэӆаң пасан кутапан ар-сыр ӆэтот порӆисат, шай инсьӆат, пырась икет ариман омассат. Ёх няврэмат нови вуӆы йира хорӆат. Нови вуӆы сох юх тая нох тахарсэӆ, ӆовӆаӆ мув вуса хирсаит. Унт хуват вуӆы ӆоват ёваӆты ант рахӆ. Емаң мув сыстама мосӆ тайты. Нёрапса ёх Ӆапт-Нум-Турам-Аси пойкӆат! Турам-Анти пойкӆат! Курк-Ӆух поякӆат! Тумтака ат энамӆат Вось- лах похат, эвет! Ситы си усат Восьлах рут, туп хоят уӆапсаеӆ ар сира питыӆыис. Пырсь нёрапса ёх хуван хаӆсат, Восьлах рут ай ёх энампсат, уӆапса еӆӆы туӆат!

(Еӆӆы па уӆ)

Ханты лопас ӆэсятас Иван Сандрин.
Хорат масат: Тамара Пырысева, Наталья Абайдуллина.