Мыжыса Андрей Алексеевич Артеев нелямын во выытi ветлалӧ кӧрдорын

Андрей Алексеевич Артеев рэдитчис чомйын 1957 воын – из сайын Елецкӧй станция весьтын. Дзолясянь кӧр дорын, мам-айыс нэмсӧ Мыжыса совхозын рэбитiсныс. Быдмис ыджыд кӧрдорса семьяын: куим чой да кык вок.

Миян тонъя герой олӧма чомйын, велӧдчӧм пӧраын Мыжыын интернатын олӧма, кӧкъямыс класс ӧштӧдӧма. Сэсся школа бӧрын миме каӧма чомйӧ: “Водзджык ученикӧн рэбитi, сэсся мунi армияӧ. Служитi кык во Казахстанын. Вои армияысь да бара во вӧлi ученикӧн – паслух судзис, кор вои да сыйӧн. Во мысьтi лои паслухӧн. Сэсся кызь кык арӧн лои бригадирӧн. Бригадаын важӧн кык изьватас паслук вӧлi и ӧсьтякъяс. Сыйӧн дзолясянь куим кылӧн сёрнитi: роч, ӧсьтяк да изьватас. Ас чомйын изьватас кылӧн, а ылла петан ворсны челядьяскӧд да сыдз и велалан ны кылӧн. Армияын бара ӧсьтяк детинакӧд служитiм – эторни сернитiм ӧсьтяк кылӧн. Сыйӧн кыысӧ иг вунӧд, мӧдорни, гашкӧ и мунiс ӧсьтяк кылыс кык вонас”.

1980 воын гӧтрасисныс Любовь Григорьевнакӧд. Ныа ӧтик стадын быдмӧмась. “Сёрнитiм да мунiм гижсим Мыжыын” – люмъялiгмоз шуӧ миян ёрт. Люба гӧтырыс сямасис сяма: и вурас, и пуас, и кыяс, и дзимлялас. Зэй туян чомса ныы. Любовь Григорьевна – ӧсьтяк, сыйӧн Артеевъяс семьяын юргӧ куим кыы. Изьватас кынас оз сёрнит, но ставсӧ гӧгӧрвоӧ. Унджыксӧ ас костаныс сёрнитӧныс ӧсьтяк да роч кылӧн, челядьныс сыдз жӧ – бура тӧдӧныс кык кыы, изьватассӧ гӧгӧрвоӧныс. Олӧныс нин ӧтлаын Андрей да Любовь нелямын во ӧтлаӧн. Быдтiсныс вит челядь: Настя, Ваня, Света, Саша да Петя. Настя нылыс олiс Мыжыын, рэбитiс садикын, но таво вежис дзоньӧн олӧмсӧ – тӧдмасис Салехардса кӧрвидзыськӧд да мунi ооны чомйӧ. Ноллӧ изьватас паськӧм, а мамыс вурӧма кык мальча нин. “Звэнитӧ Настялӧн Алина нылыс да изьватас кылӧн шуӧ: “волӧ ми доранум чомйӧ чай юны” – радпырысь юксьӧныс бабдедыс и кӧсйысьӧныс Выль во кежӧ ветлыны гӧсьти.

Ваня да Света челядьныс олӧныс Салехардын, кыкнаныслӧн асланыс семья. Света быдтӧ кык челядь. Шӧркос, Саша, пиныс олӧ Мыжыын. Мед дзоля пиныс – водзӧ нуӧдӧ кӧрдорса олӧмсӧ. Мӧйми гӧтрасис и нылӧн рэдитчис Миша пи. Андрей Алексеевич люмъялiгмоз шуӧ, кудз челядьыс радейтiс и радейтӧ чомйӧ гожӧмын каланы, кутшӧм бур кад вӧлi.

Казялi сёрни костын, мый Андрей Алексеевич ӧтик вӧрзьӧмсӧ шуӧ “аргышкос”, а ми шуам “лункос”. Весиг олам ӧтик регионын, а мукӧд кыыяс разнӧя шуам, дельнӧйтор.

Медводз бригада тӧӧйӧ Мыжысянь сё километр, вылыс Войкар дорын – куим час буранӧн локны. Тӧлын, Выль во бӧрын, кӧрдорсаяс отпускӧ вермӧныс кольчыны да олышны керкаын: ветлыны больничаяс кузя, делӧяс кузя. Кӧрдорса олӧмын уна мый вежсис, сыдз шусяна, цивилизация воӧмӧн. “Тӧӧнас бӧръя воясын шоныд, водзджык нахальнӧ кӧдзыдъяс вӧлiсныс, ветымын градус сайӧ. ӧнi миян совхозын вит бригада коли, чомса мортыс этшамме, никод оз мӧд каны чомйӧ. Ныыяс оз мӧдныс, а гӧтыртӧм кудз чомйын олан. Важӧн кӧрдорса йӧзыс топта рэбитiсныс, сьӧлӧмнаныс висисныс кӧр олӧмнас, а ӧнi томъяслӧн мӧдджык интересъяс. Ми важӧн пыр подӧн ветлалiм, лямпаӧн, дадьӧн, а ӧнi квадроциклъяс – гожӧмнас, тӧӧнас – буранъяс. ӧнi нёль чом медводз бригадаын, ставыс старатчӧныс ас семьяӧн ооны – ас чом карны. Олӧмыс вежсис.” – юксе Андрей Алексеевич.

Медча радейтана кад миян ёртлӧн – тулыс. “Тулыснас карсян да мыйда пӧраыс эдде коле, пуыс небзяс. Тӧӧнас луныс дженьыд нинӧм он ӧшты карны. Гожӧмыс бур жӧ. Таво гожӧмыс вӧлi бур, зэр сора, номйис этша вӧлi. Чотан кӧр этша вӧлi, ныа жарсис кор войлалӧныс да сэк кокъясныссӧ дойдалӧныс, а кор сайкыд гожӧм паськалӧмӧн олӧныс, оз войлооныс.” – висьталӧ нималана кӧрвидзысь.

Мыжыса медводз бригада во гӧгӧр вӧрзялӧ нёльсё километра сайӧ. Гожсьӧныс коми муын, из сайын. Андрей Алексеевич олӧ важмоз: “Ми олам ас кад кузя, нылӧн кык часӧн бэрынджык. Ме час ог видз. Шондi кузя артала кадсӧ, кор сӧзь. Кӧръяс кузя позе артасьны: кык час сёйӧныс, кык куйлӧныс да рӧменыс. И сыдз гӧгӧрвоын мыттӧм кадыс”.

Андрей Алексеевич дельнӧйсис дельнӧй морт, сёрнитны сыкӧд – уна тӧдмооны. Сыа шуӧ, мый зэй шуда, ӧд сыа радейтӧ местӧ, кӧн олӧ, сыа радейтӧ делӧсӧ, кодсӧ карӧ. Радлам, мый татшӧм йӧз микеднум орча олӧ. И кӧсъям Артеевъяслы крепыд дзоньвидзалун, бур сайкыд гожӧмъяс да уна нитш кӧръяслы кок улӧ!

09 января 2021 года №1