Пур юсянь изьватас ӧтмунӧм пасйис дас во
Пур юлӧн веськыд берег вылын сулалӧ Самбург сикт. Сэтчӧ тулыснас 1937 воын воӧмась ооны изьватас котыръяс: Сметанинъяс, Вокуевъяс, Каневъяс, Рочевъяс, Хатанзеевъяс.
Пуровскӧй районын важсянь яран да изьватас ӧтлаын уджалӧмась. Шуӧныс, мый водз вӧлӧмась бӧкӧвейясӧн, а бӧрвыы кучӧмась ёртасьны. Яранъяс тӧдӧмась изьватас кыы, а изьватасъяс бура тӧдӧмась яран кыы. Пастукъяслы колӧма тӧдны и роч кыы, мед вӧӧны тӧдысь мортӧн. Самбургын вӧлӧма школа. 1940-1950 воясын Харвута да Сидимютте юяс вомын вӧлӧма кык база, мед сэн велӧдны кӧр видзысьяссӧ. Велӧдӧмась роч кылӧн.
Медводз велӧдчанiнӧн сэтчӧс муясын вӧлӧма дзоля керка и сэн велӧдӧмась йӧзсӧ, мед кӧть ним до овнысӧ кужисныс гижны. Сэтчӧ тӧӧнас ыстылӧмась велӧдчыны челядьсӧ.
Самбургын олысьяс пыр висьталӧныс, мый ӧнi ныа сёрнитӧныс ас костаныс ”Самбургса кылӧн”, кытчӧ пырӧмась и яран, и изьватас, и роч кыыяс. Сiйӧн сэн позьӧ кыыны шмонь: ”Ме – куим ӧтикын: изьватас, яран и роч мимӧ”. Самбургын олысьяс шуӧныс, мый став изьватасыс сэн рӧд, ай кузяныс да мам кузяныс. Олӧм – лоя туй. Тӧднин, челядьяс быдмисныс и кодкӧ кольчис аймуын, а кодкӧ мунic мӧд муяссӧ либӧ матыс Тарко-Сале карӧ. Кодӧскӧ велӧдчан нинсянь ыстӧмась Пур ю бӧкӧ оонысӧ.
Изьватас оланног и кыы оз кус сэтчӧс муясын, а быд воӧн кыптӧ. Уна пай пуктiс талы Лариса Геннадьевна Дьячкова. Ачис рэдитчӧма Нори сиктын изьватас кӧрвидзысь да чери кыйысьяс семьяын. Челядьсянь нин гижӧма кыыбуръяс, сьылӧма и йӧктӧма. Сыйӧн, кор колӧма бӧрйыны код вылӧ велӧдчыны дыр абу думайтчӧма и мунӧма культураӧ. Нелямын во дорӧ нин уджалӧ культура керкаын.
Ми звэнитчим Лариса Геннадьевнакӧд да сёрнитiм Пурӧвскӧй изьватас помлась, «Пэлэзнича» сьылан котыр помлась и водзӧ олӧмпомлась.
Медводдз шуам, мый 1994 воын Лариса Геннадьевна челядьясыскӧд чукартiсныс сьылан котыр. Нимтiсныс «Пэлэзничаӧн» и кызь сизим во нин гажӧдӧныс войвыы йӧзсӧ. Тай- вояс-н Пэлэзничал-н чукармис зарни подув – Анастасия Ивановна Пестовская, Наталья Николаевна Морозова, Татьяна Юрьевна Малмыгина, Лариса Геннадьевна ачис, Валентина Ивановна Тверитена, Елена Сергеевна Решетняк. Снимок вылас ныа сулалöныс округса öтмунöмöн веськöдлыськöд Валентина Шаховакöд.Сöена вылӧ тшӧтш петӧныс и чедядьныс, и нук-нучкаясныс. Код матын, сыйӧ и коран.
Куш сьӧлӧм пыр аслад народтӧ он кыпӧд. Сыйӧн 2011 воын Лариса Геннадьевна аслас активкӧд восьтiсныс «Пурӧвскӧй изьватас» ӧтмунӧм. Таво нин пасйӧныс дас во уджалӧмлы. Быд Ямалса изьватас кылiлiс ны помлась. Вед ныа и сёрнитан небӧг лӧдзлiсныс, уна гаж нуӧдiсныс да выставка карисныс. Уна йӧзлы изьватас помлась висьталiсныс.
Быд Пурӧвскӧй муӧ локтӧм изьватас семья помлась гижӧмась районса газетын. Код «Пэлэзничаын» сьылӧ, ныа и ӧтмунӧмын удж нуӧдӧныс. Нылы никод из сет сьӧм, нылӧн из вӧ никутшӧм чукартчан нин, но нылӧн кӧсъямыс, культура дорӧ радейтӧмыс из сет кусны рэбитаыслы. Быд мероприятиеяссӧ сыдз жӧ вайдӧныс челядьныссӧ да нук-нучкаясныссӧ. Самбург сиктын сыдз жӧ выйим ӧтмунӧм отделение, кодӧн веськӧдлӧ Анна Адковна Айваседо. Анна Адковна сыдз жӧ чукартiс «Самбугские зыряночки» сьылан котыр. Сьылӧныс сэн дзоляяс и ыджыдъяс.
Тайӧ енбия ныыяс пыр висьталӧныс аслыныс: ог кӧ ме, то кодi! И бара мунӧныс и карӧныс.
Уна во Пурӧскӧй изьватас петкӧдлiсныс, мый ныа уджалӧныс. Уджалӧныс весь, а общественнӧй уджыд пыр весь. Гаж нуӧдӧмъяс вылӧ, мастер-классъяс вылӧ, небӧг лӧдзӧм вылӧ пыр колӧ сьӧм, мед сыйӧ шӧдӧдны колӧ гижны проектъяс. Пурӧвскӧйяс нин велалӧмась гижны ныйӧ и районса администраöия сетлӧ нылы субсидия. Сыдз пыр – водз петкӧдлы ассьыд уджтӧ, а бӧрвы видзӧдлам колӧ-ӧ тайӧ йӧзлы.
Лариса Геннадьевна шуис дельнӧй мӧвп: «Мунан кӧ тэ аслад наöиональнӧй паськӧмнад, то тэ войтыр. А мунан кӧ прӧст паськӧмӧн, то тэ прӧстӧ мирса олысь». Сыа забыль, паськӧм кузя уна мый позе лыддьыны – кытысь тэ, кутшӧм рӧдысь, мыттӧм тэныд ар и сыдз водзӧ, а кор прӧст пасьтасян тэ ставыскӧд ӧткойд.
«Быд морт должен тӧдны ассьыс вужъяссӧ. Мед мунны водзӧ, колӧ тӧдны, мый тэ саяд выйим йӧз, код сетӧ тэныд вын и топта кутӧ китӧ. Миян подув сӧстӧм изьватас кыы, изьва сёрнисикас. Миян поколенньӧлы колӧ том йӧзлы и челядьлы кольны лоя мам кыы. Ме шуда, мый Ямалын унджык и унджык морт вылӧ пуктӧныс ассьыныс вуж войтырнысӧ. А школаын велӧдчысьяс тӧдӧныс Ямалса войтыръяслысь культура. И тайӧ сетӧ миян дум, мый миян кыыяс оз вошныс» – юксе думъясӧн Лариса Геннадьевна.
Аттьӧлам Лариса Геннадьевнаӧс и став енбия Пурӧвскӧй йӧзсӧ нылӧн уджысь. Крепыд дзоньвидзалун и уна выль идея!
