Ханты-Мужи курта ӆапатъяң молӆтас хоят ияха ёхтыӆысат

Яртьяң-мет хатаӆ унтӆор тыӆащ 1994 таӆн уӆмаӆ заседание Рабочей группы Генеральной Ассамблеи ООН, хота потармеӆ мир ӆоватн уӆты арсыр рут хоятат эӆты. Сишн щи хатӆ эӆты емаң хатӆ поснтаты питӆа. Щиты кашң таӆ рут хоятат ияха актащиӆат па емаң хатӆэӆ порыӆыӆэӆ.

– Там емаң хатаӆн мойӆапса ясаң китӆам – там хатӆ муң нумасӆув хоты муң рут ясаңӆув еӆӆы туты, хоты ӆувиӆаӆ шавиты мосӆат! Муң уӆӆув хорам па тарам Овас мувна, мувев самаңа тайӆэв па мувевн уӆты шоши хоятат меет такан тайты мосӆат, ӆув катра йис уӆапса па ясаң еӆӆы туӆат, – ястаӆ президент ассоциации «Ямал – потомкам!» Эдуард Яунгад, – Муң шоши хоятӆува хоӆна еӆӆы нётап мосаӆ, щи щирн муң ивевн ияха актащиӆув, мосаң па яӆап щир оша ёхатӆ хоты хоятӆува нёттыя. Ин там яӆап щирн уӆты порайн муңев шеек мосаӆ рут ясаңӆув шавиман тайты, Овас мир хоятӆув йис уӆапса еӆӆы туты мосаӆ, щи щирн нётап па мосаӆ!

Там 2022 таӆн мир ӆоватн уӆты шоши ёх кеша нэпек щирн яӆап программа ханшам – Десятилетие языков коренных народов. Щи щирн ар нётты нэпекат ханшӆаят, законат туңа-щира ӆэщатӆаят.

Тампуш емаң хатӆ 6-мет хатӆ унтӆор тыӆащн Ханты-Мужи куртан парк-музей «Живун» хоща поснтаса. Щита Ӆуң кутап хатӆ эӆты туса вератты хоятат ёхатман уӆӆат. Ӆув мояң хоятат шеек ӆаваӆсат. Обед кеша Мужи вош эӆты кат катьр хоятат пиӆан ёхтас па щи тумпина хоятат ӆув хопӆаӆн Васьёханов, Ёханов, Ямкурт па Овкурт эӆты ёхатсат. Иса катра куртан ияха уйтантысат. Хоятат потарӆат: рутӆув пиӆн ияха уйтанты кум ант шитӆув, тата щи емаң хатаӆн ияха уйтантысув потремисув, щикем ям!

Курта ёхтамн кашң хоят ям мойӆапса ясаңн хойса, па пусңа шашантыман порыӆыты хара нохӆы мантсат. Ёхтам хоятата этаӆтсаят хоты туса вератты хоятат мосты хорам пормасат ӆэщатӆат, хоты верантӆат. Кашң хоят веритас сама рахты тахая омпсыӆыты па ищи вератты. Меет самаңа ай нявремиет верантсат: нюки лопасн хорам хорт сюртсат, вуӆы па кураң вой оңат эӆты хорам пуклайт эватсат па тонты эӆты ищи ханшет сюратсат.

Мойӆапса ясаң пиӆан ӆойӆысат Ӆорвош район филиал ассоциации «Ямал – потомкам!» куща ху Дмитрий Тарагупта, общественный совет «Мыжисаяс» куща нэ Ольга Заваруева па Ӆорвош район департамент социальной защиты населения куща нэ Мария Пуйко.

Кашң ёхтам хоят веритас порыӆыты харан емаң сумтата сяшкан шук карты ох пиӆан ярты. Сяшкан ярман турам пояксат, ям тумтак уӆапса ӆувеӆаӆ па няврэмата вохсат.

Щаӆта ун концерт верса, хота ёхтам мояң хоятат ариты па якты ӆойӆысат. Васьёханов эӆты «Ас хорам нэ» ариты нэңат ёхтыӆысат. «Щаня ёх» нэңат ариты эӆты меет такан хоятат ёшпат сэңксат па умасьӆыман хуӆантсат. Ёмвош округ Касум вош эӆты ёхатмаӆ Валентина Тарлина – ӆув ошаң умась ясаң китас па нявремиет кеша хорам ар аремияс. Энамты ёх ищи ёхи ант хащсат, аремиты ищи ӆойӆысат. Алексей Конев ханты рут ясңаӆ яма уятӆаӆы, сишн ӆув антиеӆ, Раиса Александровна пиӆн, украина хоятат ар «Ти ж мене пидманула» ханты ясңа толмащмеӆ. Шеек умащ ус хуӆанты. Хоятат якты ӆоемисат. «Ай ас ёх» нэмпи ансамбль ищи яма уятӆа. Ӆув ариям арӆаӆ кашаң ханты хоятатн ариӆаят. Тамара Пырысева шеек ям ӆуңтарт ханшаӆ па ӆувиӆаӆ мохты ара понӆыӆы. Инна па Леонид Лонгортовңан ханты арӆаӆ ханты мирэв кутан хувтан сясьӆат.

Щи хатаӆн хоӆна ар каш верман ус. Курта ёхатмаӆ Геннадий Кельчин. Ӆув патан тувмаӆ ханшам толмащам монсьӆаӆ. «Ай няврэмат кеша ӆуңаттыя ӆэсятам монсят» – щиты ханты ясаңна этам книга хоятата аляс Геннадий Павлович.

– Щи монсят Александр Сергеевич Пушкинан ханшамт уӆӆат. Ма ӆувиӆаӆ ханты ясңа толмащсыӆам. Толмащты щит ищи ар рупата. Йи хатаӆн щиь ант вератӆэн верты. Щит хув вер: олңа ӆуңатӆэм па оша пайтӆэм, щаӆта нумасӆам хоты рущ потрат па ясңат ханты ясңа кератты. Щиты кератты мосаӆ ат ханты хоят оша кентат ёхатаӆ. Сишн ма тата верантман омасман ищи кимет рупатайӆам эӆты па нумасыӆам, маты ясңем туңашк потарты па ханшты.

Хоятат пиӆан самаңа потремиман юпина ӆув кашаң хоятата яӆап книга мойӆас па кашаң хоятата ӆув ёшпосӆ понас. Щит ӆапатъяң-кем книга. Мояң хоятат шеек умащӆыман хуӆантсат па шеек аматсат хун щимащ мойӆапсаятн масаят. Арпелк хоятат мохты ястасат – няврэмӆува ханты ясаңн монсят ӆуңатты питӆув. Щимащ ясаң кашаң ханшты хоята сам ӆыпиян амтат хорпи!

Щи юпина ун пасан омасса па иса ёхтам хоятат эплаң хуӆ ӆэсат по хошьйиңк инщсат. Ӆорвош эӆты китам айсоӆпи пишьян хоятатн шеек умасьӆыса – анат сора таӆа йисат. Щаӆта каврам шай инщман хоятат еӆӆы потремисат. Хой щикут якты ӆойемияс. Емаң хатӆэӆ шеек яма поснтасэӆ, пора сора хащас. Ӆапат щосн етнапелка катьр ёхӆы Мужи вош пеӆа манас. Хоятат ям нумасн па ищиты там сюняң мувн уйтанты ураңна ёхӆы мантсат!