Хоят сэма питаӆ. Ащел-аңкеӆ, апщиӆаӆ, рутӆаӆ пиӆн иса ванан уӆ. Уятӆ муй верты питаӆ, хота рупатты питаӆ. Сит катра тэӆн ситы вус. Ӆув мувӆ самаңа тайӆаӆы. Хоӆта-ки яңхаӆ ищипа ешауӆ ёхӆы рут муваӆа уратӆ. Хой йишн уӆапса юш хуват камн тахая тутӆиӆаян. Ищиты муң ханты хоятэв па мува питыӆыяс. Арпелк уӆапсаеӆ рут мув эӆты па тахаян манас.

Семён Николаевич Лонгортов 1954 таӆн Щаня мувн сэма питас. Ащеӆ-аңкеӆ вуӆы хотатн яхсатан. Сишн ӆув вуӆы ёх вер айтэӆн яма уйтсаӆӆы. Ашкуӆая манты пора ёхтас па кимет няврэмат пилн утаӆтыты манас. Мосаң ашкуӆа юпина ӆув ёхи ёх- тас па вуӆы тащатн рупатты питас. Па туп нэпек ёхтас – соӆтана мосаӆ яңхтыя. Соӆтана ищи мосаӆ яңхты, еша мир вантыя. Матаеӆ йи лотн омасты.

– Соӆтана ӆуңн вусаюв. Тюмень унты тохӆаң хопн ёхатсув. Щита руваң, арбуз акатӆат. Муң тайм хошам сохӆув, хой тынысӆув, хой пелатсаӆӆув ӆэтот сахат, – няхиӆыяӆ Семён Николаевич. – Йи ур няврэм Коля Яр нэмпи вус. Ӆув восты пальто таяс, нэмоӆты щирн рув кутн ӆувеӆ ант эхӆыӆы. Щиканча муң еӆӆы Новосибирск унты карты юш хуват поездан тусаюв. Щита па па тохӆаң хопа омпсаӆсаюв. Магадан нэмпи вооша ёхатмевн, паӆщам, ищки, ӆоншь оӆаӆ, вотас поӆаӆ. Щи порана муң хошам сохӆув эӆты нумаӆмасув. Ур икев пеӆа аңкармасув – няхман омасӆ восты хоптанӆ ӆуматман.

Магадан мува 120 соӆтан тувм па арсыр тахаята китамт. Щита Семён кат таӆ вус па ёхи манты пора ёхтас. Ёхи манты еӆпина ӆувеӆ мильцая рупатты сараӆыты питса. Щиты ӆув нумас понас еша рупатты па щахашк ёхи манты.

– Муң щит кимет мильцаят пиӆн касна хотатн омасты уголовникат шавиман рупатсув. Ма 1977 маӆн ёхи Овкурта яңхсам па иймем патан Магадана тусэм. Щита уӆты питсаман. Щиты няврэмӆув сэма питсат па щита энампсат, – потарӆ Семён Лонгортов. – Ма щита мильцаян 15 таӆ рупатсам, па щирн ӆуңатты-ки ма 28 таӆ рупатсам. Нэпека щиты щи ханшса. Хольмаң хуӆм таӆн ма уже пенсияя питсам.

Ипуш Семён Николаевич емхатаӆн «Праздник Севера» Магадан воошан тынщаң туса сува вощкимаӆ. Соӆхоз ӆаңкар куща умащӆыман вантаӆ па вана шушмамаӆн потартаӆ: «Наң мильца ант уӆӆан, хоты щиты тынщяң ёваӆты хошӆан?». Муң уйтӆэв Щаня ёх айтэӆн тынщяң яма ёваӆты хошӆат. Сишн ханты хоятэв ястас холща ӆув уӆ па маты семьяян энмас. Щиты ӆув Магадан соӆхоз вуӆы тащата рупатты вохса.

– Ма туп рапорт пенсияя манты ураңна ханшты питсам па ма хосяем солхоз эӆты хоят ёхтас манэм рупатты вохты. Ахоӆща ӆув уйтас хун ма пенсияя манты питӆам, – нумаӆмаӆ Семён. – Щиты щи ма вуӆэт пиӆан рупатты питсам. Оӆаң таӆ ма вантысам, утаӆсам. Ӆув, ван- ты, еша па хорпия уӆӆат, ант муң итэвн. Ма сора утаӆсам. Уже кимет таӆн ма тащ пиркадира понтсаям па ханштасаям. Ма тащэмн кат щорс моӆтас вуӆы ӆуңтман па нэпека ханшман вус. Щит туп нэпек щирн. Аӆ щиты-ки хоӆна аршак, мосаң хуӆм щорс моӆтас. Ма бригадаемн ар-сыр рут хоятат рупатсат, щит: кат рущ, йи украинец па кат ульчи нэмпи рут.

Хоты пиркадир ястаӆ щи порана Магадан тащт яма вусат. Туп рация хуват ястаӆан наңен муй мосаӆ – мохты тохӆаң хопан, вертолетан туӆаян. Ӆэтот, тут вой, солярка, бензин па иса муй мосаӆ иса щи тутӆисаят. Ипуш Семён яма рупатты ураңан ястам телевизоран мойӆаты. Воша ёхатмаӆн ӆувеӆ ястам – «ваша родственница забрала!» Ята, холща ӆув магадан мувн рут таяӆ. Щи порана ӆув яма няхмаӆ. Щи юпина ищипа кинаяӆ ёша вуймаӆ. Щит туп хун СССР етшам юпина вуӆэң ёх нушая уӆты питсат.

– Ма щита утаӆсам уӆтыя. Хуӆ тэӆыя. Мальма нэмпи хуӆ хашңа арат яңхаӆ. Вуш хорпи, вояң па эпӆаң, нярхуӆа ищи рахӆ. Па щита уӆты шоши хоятат ӆуңн няр хуӆ па няр нёхи воӆӆы ант ӆэвмеӆ. Туп таӆн, потам от. Ма ӆувеӆаӆ утаӆтысӆам хоты муң хантыӆув ӆэӆат па вур инщлат, – ястаӆ Семён Николаевич. – Хоӆна щита ёх хоят вуӆы ант хорӆат, щит ястаӆат, нэ рупата. Оӆаңн ма нэмоӆты ант уйтман, вуӆы хатчасэм па хорты питсэм. Мохты увты питсаям. Симась ӆув уӆапсаеӆ. Хоӆна ощ- хуӆ, ӆув тынсяңан вуӆэт ант ёваӆмиӆат. Ухаӆн ант яңхӆат. Мосаӆ-ки нёха пушканан оремиӆат. Сохаӆ хотатн уӆӆат. Тащ юпиян ёх ай палаткаятн яңхӆат. Хувашк-ки манты – хотӆаӆ таракторн таӆӆаят. Вуӆэң ёх емаң хатаӆн муң касты ӆойӆыӆув, ӆув па анта, воӆӆы каш. Ма нумассам еша касӆам. Анта, аӆ сорсам.

Щиты ӆув няӆ-кем таӆ рупатс вуӆэң тащатн. Щи юпина еша тут хуртты тахаян ат ӆавӆас па сютчаты манас. Унашк йиты питамн рутӆаӆ уӆты мува таӆты питса. Сэма питам, энмам мувӆ меет сама ям! Овоӆаңкуртаӆа ёхтас пиӆаӆ пиӆан па щита уӆты питсаңан.

– Тата уӆтэм эӆты курэм мушмаӆсэм. Товиян вольк па иӆ ракатсам, курэм еша хирса. Нумассам щиты яма йиӆ. Анта, пувӆаты питас. Овкурта мантсам, щиӆта Мужи вооша китсаям. Хоӆна еӆӆы Пуӆңавта. Щита курэм ӆоп ханаӆса па щи, нэмоӆты. Ипуш ма пластырь нох вусэм па ӆыйм эпӆ. Курэм хувн ӆыйты питмаӆ. Ӆеккарт ант моштамеӆ, – потарӆ Семён. – Щиты щи курӆы хащсам. Щимащ яӆап леккарт рупатты питсат. Рупатаеӆ атмась верӆэӆ. Ин утаӆсам курӆы вуӆты. Муй хот кемн мосаӆ иса верӆам. Рутӆамн, хиӆыӆамн нётӆаям.

Ма шай инщты ӆоңтысам Семён Николаевич хоща. Хотаӆ ям па сыстам. Ям потраң хоят уӆмаӆ. Иса муй мосаӆ верӆ. Нёхратӆ, юх сэварӆ, хуӆа яңхаӆ. Энамты няврэмат пеӆа нумас понас – ат ӆув ханты ясңев нумман тайӆэӆ, хоты ӆув па мувн, па хоятат кутн рут ясңаӆ ант ёрэмасӆы!